Chức vụ Thủ tướng được tạo ra vào năm 1947 khi Ceylon (Tích Lan) giành được quyền tự trị với sự hình thành của Liên minh Ceylon theo khuyến nghị của Ủy ban Soulbury theo Đạo luật Độc lập của Ceylon, năm 1947 và Lệnh của Ceylon (Hiến pháp và Độc lập) trong Hội đồng năm 1947, thay thế chức vụ Thư ký Hành pháp của Ceylon. D. S. Senanayake, lãnh đạo của Đảng Quốc gia Thống nhất mới thành lập trở thành Thủ tướng đầu tiên, tiếp tục giữ chức vụ Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng.

Năm 1972, khi Ceylon trở thành một nước cộng hòa và thay đổi quốc hiệu thì chức vụ này cũng được đổi thành Thủ tướng Sri Lanka. Chính phủ dựa trên hệ thống Westminster được thành lập với Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ, và cũng là chức vụ chính trị quyền lực nhất của đất nước vào thời điểm đó. Điều này đã thay đổi với sự thay đổi hiến pháp vào năm 1978, khi chế độ tổng thống hành pháp được tạo ra, khiến Tổng thống vừa là Nguyên thủ quốc gia vừa là Người đứng đầu chính phủ.

Cho đến năm 1978, Thủ tướng đồng thời là bộ trưởng quốc phòng và đối ngoại. Thủ tướng được tổng thống bổ nhiệm làm thành viên nội các bộ trưởng. Trong trường hợp chức vụ của Tổng thống bị bỏ trống, Thủ tướng sẽ trở thành quyền tổng thống cho đến khi Quốc hội triệu tập để bầu người kế nhiệm hoặc các cuộc bầu cử mới sẽ được tổ chức để bầu ra tổng thống mới. Đây là trường hợp của H.E. Tổng thống Dingiri Banda Wijetunge. Lãnh đạo UNP Ranil Wickremesinghe đã sáu lần giữ chức thủ tướng, trong khi cựu lãnh đạo UNP Dudley Senanayake và cựu lãnh đạo Đảng Tự do Sri Lanka Sirimavo Bandaranaike từng được bổ nhiệm lần lượt bốn và ba lần vào vị trí này. Với việc thông qua Tu chính án 19 vào năm 2015, Thủ tướng được trao nhiều quyền hạn hơn khi bổ nhiệm các bộ trưởng và lãnh đạo nội các.